Ataki socjotechniczne – czym są i na czym polegają?

Każdy z nas słyszał o cyberprzestępcach, którzy wykorzystują swoją wiedzę techniczną, by atakować chronione systemy komputerowe i powodować wyciek wrażliwych danych. Warto jednak pamiętać, że dziś ataki w sieci przyjmują zupełnie nowy wymiar. Coraz więcej mówi się bowiem o inżynierach społecznych, czyli osobach, które manipulują psychiką człowieka w celu nakłonienia go do podjęcia określonych czynności i przekazania dostępu do poufnych informacji. Czym są ataki socjotechniczne, jakie techniki są stosowane przez przestępców i jak się przed nimi bronić?

Atak socjotechniczny – co to jest?

Socjotechnika, nazywana również inżynierią społeczną, to zespół technik, które mają za zadanie nakłaniać społeczeństwo do podjęcia określonych czynności w wyniku umiejętnej manipulacji ich psychiką. W przestrzeni informatycznej socjotechnika wykorzystywana jest przez cyberprzestępców, którym zależy na kradzieży naszej tożsamości lub pieniędzy, jak również wyłudzeniu wrażliwych danych, które mogą być następnie użyte do określonych działań, np. zaciągnięcia zobowiązania bankowego.

Celem hakera, który dokonuje ataku socjotechnicznego, jest zatem nakłonienie ofiary do wykonania konkretnej aktywności, np. przekazania danych logowania do konta bankowego lub hasła zabezpieczającego system komputerowy. Warto zauważyć, że osoby, które wykorzystują metody socjotechniczne, często przypisują sobie fałszywą tożsamość i próbują podszyć się pod pracownika bankowego lub serwisanta komputerowego. By uzyskać pożądane dane, cyberprzestępcy wykorzystują różne sposoby i kanały komunikacji, m.in.:

• rozmowy telefoniczne;
• e-maile oraz wiadomości SMS;
• fałszywe strony internetowe;
• wiadomości wysyłane na portalach internetowych.

Ataki socjotechniczne – rodzaje

Wzrost znaczenia cyberbezpieczeństwa w ostatnich latach sprawia, że socjotechnika, a także związane z nią ataki socjotechniczne przybierają dziś coraz więcej form. Wśród najczęstszych ataków socjotechnicznych w sieci wymienić można:

• phishing – atak przeprowadzany zazwyczaj za pośrednictwem poczty elektronicznej. Jego zadaniem jest wykorzystanie strachu ofiary, by skłonić ją do jak najszybszej reakcji i przekazania wrażliwych danych osobowych, takich jak imię nazwisko, adres, numer konta bankowego;
• vishing – jest to wariant phishingu w wersji głosowej, a dokładnie w formie rozmowy telefonicznej. Atakujący podszywa się pod pracownika instytucji bankowej lub doradcę inwestycyjnego i w taki sposób manipuluje rozmówcę, że ten ujawnia mu wrażliwe dane;
• pretexting – preteksty to kolejna forma socjotechniki skupiająca się na stworzeniu przez hakera wymyślonego scenariusza, dzięki któremu może poprzeć żądanie zdobycia poufnych informacji. Takie ataki przeprowadzane są w dużej mierze w trakcie rozmowy telefonicznej, podczas której atakujący podszywa się pod klienta lub pracownika danej firmy i żąda dostępu do wrażliwych danych, by potwierdzić tożsamość rozmówcy;
• spoofing – rodzaj ataku, podczas którego przestępca podszywa się pod banki, instytucje finansowe oraz urzędy państwowe w celu wyłudzenia od ofiary danych osobowych lub pieniędzy. Podczas takiego ataku hakerzy podrabiają domenę prawdziwej firmy i wysyłają za jej pośrednictwem wiadomości e-mail do klientów. Atakujący tak manipuluje psychiką ofiary, że ta zaczyna wierzyć, że wiadomość pochodzi z prawdziwego źródła;
• przynęta – atak ten pod wieloma względami przypomina phishing, jednak z tą różnicą, że przynęta wykorzystuje obietnicę uzyskania określonych dóbr lub korzyści, by zwabić w ten sposób ofiarę. Ataki typu przynęta mogą dotyczyć np. oferty bezpłatnego pobrania muzyki lub filmu w zamian za podanie danych do logowania;
• oszustwa romansowe – w trakcie takiego ataku przestępcy stosują techniki manipulacji w celu nawiązania bliskiej relacji z ofiarą, by móc w ten sposób zrealizować swój główny cel, czyli wyłudzenie danych i kradzież pieniędzy.

Ataki socjotechniczne w sieci – przykłady

Jak w praktyce mogą wyglądać ataki socjotechniczne w sieci? Wystarczy, że wyobrazimy sobie sytuację, w której odbieramy telefon od osoby, która podaje się za pracownika działu serwisowego w firmie komputerowej. Dzwoniący używa skomplikowanych sformułowań, dzięki którym próbuje nas przekonać do tego, że nasz komputer został zainfekowany, a brak podjęcia jakichkolwiek działań spowoduje, że utracimy ważne dane. „Specjalista” wychodzi z pomocą i prosi o przekazanie zdalnego dostępu do komputera, by naprawić komputer lub nakłania do zainstalowania oprogramowania zabezpieczającego. Jeżeli ulegniemy tej manipulacji, haker osiągnie swój cel i zyska kontrolę nad naszym systemem komputerowym.

Innym przykładem jest wysyłanie przez hakerów fałszywych wiadomości e-mail, które mają na celu skłonienie użytkownika do wykonania pewnej czynności, np. zalogowania się na konto bankowe przy użyciu wysłanego linku. Cyberprzestępcy próbują wówczas wzbudzić w odbiorcy strach i informują go o konsekwencjach związanych z niewykonaniem danej aktywności, np. utratą dostępu do konta.

Jak ochronić się przed atakami socjotechnicznymi?

Inżynierowie społeczni umiejętnie manipulują naszymi uczuciami, by realizować w ten sposób swoje plany i doprowadzać nas do pułapki. Jak możemy bronić się przed ich atakami?

• Jeżeli zauważysz coś niepokojącego podczas rozmowy telefonicznej, staraj się nie komunikować więcej z rozmówcą i ignorować wiadomości wysyłane przez niego.
• Nigdy nie kieruj się pośpiechem – istnieje duże prawdopodobieństwo, że osoba, która wywiera na Tobie presję lub każe ominąć pewne procedury, to cyberprzestępca.
• Zwracaj uwagę na sztuczki socjotechniczne wykorzystywane przez hakera, m.in. wzbudzanie strachu, ciekawości, ekscytacji lub onieśmielenia w celu uzyskania określonych korzyści.
• Zastanów się kilka razy, zanim klikniesz link i otworzysz załącznik. Niestety, jeden błędny ruch może spowodować zainfekowanie całego urządzenia.
• Jeżeli masz wrażenie, że doświadczasz ataku socjotechnicznego, natychmiast skontaktuj się z pomocą techniczną firmy, pod której pracownika podszywa się atakujący.